Επιμέλεια: Γιάννα Μυράτ
Καθώς η Συρία αντιμετωπίζει ένα νέο κεφάλαιο μετά την κατάρρευση του καθεστώτος του Μπασάρ Άσαντ, ο Αχμέντ Χουσεΐν αλ-Σαράα – γνωστός ως Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι – έχει αναδειχθεί ως βασικός διαμεσολαβητής ισχύος στη βόρεια Συρία.ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Ηγέτης της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS), μιας ομάδας με ρίζες στην Αλ Κάιντα, ο αλ-Σαράα έχει αλλάξει την εικόνα του μαχητικού, φορώντας τα κατάλληλα κοστούμια σε μια καλά υπολογισμένη προσπάθεια να ανακηρυχθεί ρεαλιστής ηγέτης.
Ωστόσο, αυτός ο μετασχηματισμός κρύβει μια αιματηρή ιστορία και η διεθνής υποστήριξη που επιτρέπει το HTS εγείρει κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με την ευρύτερη δυναμική της συριακής σύγκρουσης.
Από τζιχαντιστής σε ρεαλιστικό στρατηγόΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Ο Αχμέντ Χουσεΐν αλ-Σαράα ξεκίνησε την καριέρα του ως αφοσιωμένος τζιχαντιστής, ανεβαίνοντας στις τάξεις της Αλ Κάιντα υπό την καθοδήγηση του Αμπού Μουσάμπ αλ- Ζαρκαβί και αργότερα του Αμπού Μπακρ αλ- Μπαγκνταντί. Ίδρυσε την Jabhat al-Nusra στη Συρία το 2011 η οποία σηματοδότησε την αρχή του ταξιδιού του ως βασικός παράγοντας στον συριακό εμφύλιο πόλεμο.
Μέχρι το 2013, ο αλ-Σαράα ξεχώρισε από τον Μπαγκναντί, διαμορφώνοντας την ομάδα του ως ανεξάρτητη δύναμη. Η ηγεσία του μεταμορφώθηκε και ορίστηκε από πολλούς άξονες.
Το 2017, μετονόμασε την Jabhat al-Nusra σε HTS, διακόπτοντας τους επίσημους δεσμούς με την Αλ Κάιντα και παρουσιάζοντας την ομάδα ως τοπική κυβερνητική οντότητα. Αν και αυτές οι προσπάθειες αλλαγής επωνυμίας απορρίφθηκαν ευρέως ως επιφανειακές, του επέτρεψαν με επιτυχία να προσελκύσει τόσο την περιφερειακή υποστήριξη όσο και έναν βαθμό διεθνούς ανεκτικότητας.ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Μια αιματηρή κληρονομιά που βασίζεται στον φόβο
Η άνοδος του HTS στην εξουσία συνοδεύτηκε από αδυσώπητη βία, ιδιαίτερα στοχεύοντας εθνοτικές και θρησκευτικές μειονότητες. Υπό την ηγεσία του αλ-Σαράα, η ομάδα ενορχήστρωσε εκστρατείες τρόμου που εδραίωσαν την κυριαρχία της ενώ κατέστρεφαν τις κοινότητες:
Η Γενοκτονία του Γιαζίντι (2014): Κατά τη διάρκεια της ευθυγράμμισης του αλ-Σαράα με το ISIS, οι μαχητές έπαιξαν ρόλο στη συστημική σφαγή των Γιαζίντι στο Σιντζάρ.
Χιλιάδες άνδρες εκτελέστηκαν, ενώ γυναίκες και παιδιά υποδουλώθηκαν σε μια εκστρατεία που αργότερα αναγνωρίστηκε ως γενοκτονία. Οι επιζώντες περιέγραψαν την απάνθρωπη βαρβαρότητα. «Μας αντιμετώπισαν σαν ζώα», είπε ένας από τους Γιαζίντι που επέζησε. «Σκότωσαν τον πατέρα μου και τα αδέρφια μου και με πούλησαν σε μια αγορά σαν να ήμουν ένα τίποτα».
Η εκστρατεία στο Αφρίν (2018): Στη βόρεια Συρία, το HTS στόχευσε Κούρδους αμάχους σε μια εκστρατεία καταστροφής και εκτοπισμού. Χωριά κάηκαν, άνδρες εκτελέστηκαν και γυναίκες υποβλήθηκαν σε εκτεταμένη σεξουαλική βία. «Μας έσβησαν», είπε σε κατάθεση ένας Κούρδος επιζών που αρνήθηκε να αναγνωριστεί. «Όχι μόνο τα σπίτια μας, αλλά η ιστορία και το μέλλον μας. Το αποκαλούν διακυβέρνηση, αλλά είναι απλώς πόλεμος με άλλο όνομα».
Αυτές οι φρικαλεότητες αποκαλύπτουν ένα στυλ ηγεσίας που έχει τις ρίζες του στη χρήση του φόβου και του σεχταριστικού διχασμού ως εργαλεία ελέγχου. Θέτουν επίσης ερωτήματα σχετικά με την περιφερειακή και διεθνή υποστήριξη που έχει διατηρήσει το HTS παρά τη βίαιη ιστορία του.
Ο ρόλος των περιφερειακών και διεθνών υποστηρικτών
Ενώ το HTS του αλ-Σαραά μετονομάζεται σε μια οντότητα που εστιάζει στη διακυβέρνηση, οι δραστηριότητες του ομίλου συνεχίζουν να ενισχύονται από εξωτερική υποστήριξη. Περιφερειακοί γείτονες, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας και του Κατάρ, φέρεται να διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη χρηματοδότηση και τον οπλισμό του HTS.
Η ανταλλαγή πληροφοριών και η υλικοτεχνική υποστήριξη επέτρεψαν στην ομάδα να διατηρήσει το προπύργιο της στην Ιντλίμπ και να επεκτείνει την επιρροή της.
Ο ρόλος της Τουρκίας
Η Τουρκία, σύμμαχος των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, έχει κατηγορηθεί ότι παρέχει όπλα, κεφάλαια, και τακτική υποστήριξη στο HTS υπό το πρόσχημα της αντιμετώπισης των Κούρδων πολιτοφυλακών. Η τουρκική υπηρεσία πληροφοριών φέρεται να έχει συνεργαστεί στενά με τους ηγέτες του HTS, αξιοποιώντας την ομάδα ως δύναμη πληρεξουσίου για να προωθήσει τους γεωπολιτικούς της στόχους στη βόρεια Συρία. Αυτή η σχέση έχει προκαλέσει έντονη κριτική από ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι οποίοι προειδοποιούν ότι η εμπλοκή της Τουρκίας κινδυνεύει να ομαλοποιήσει τον έλεγχο του HTS.
Χρηματοδότηση Κατάρ
Το Κατάρ κατηγορείται εδώ και καιρό ότι χρηματοδοτεί εξτρεμιστικές ομάδες υπό το πρόσχημα της ανθρωπιστικής βοήθειας, έχει επίσης συνδεθεί με το HTS.
Η οικονομική υποστήριξη του κράτους του Κόλπου έδωσε τη δυνατότητα στην ομάδα να διατηρήσει τις δραστηριότητές της και να επεκτείνει τον έλεγχό της σε εδάφη στην Ιντλίμπ. Ενώ η Ντόχα αρνείται επίσημα τους άμεσους δεσμούς με το HTS, οι πληροφορίες που διέρρευσαν και οι δηλώσεις από ομάδες της αντιπολίτευσης αναφέρουν σημαντικές οικονομικές ροές από δίκτυα του Κατάρ σε φατρίες τζιχαντιστών, συμπεριλαμβανομένου του HTS.
Αμερικανική συνενοχή μέσω συμμάχων: Ενώ οι ΗΠΑ έχουν χαρακτηρίσει επίσημα την HTS ως τρομοκρατική οργάνωση, η έμμεση υποστήριξή τους μέσω συμμάχων όπως η Τουρκία έχει πυροδοτήσει διαμάχες. Η εξάρτηση της Ουάσιγκτον σε περιφερειακούς εταίρους για την αντιμετώπιση του ISIS και της ιρανικής επιρροής συνέβαλε, σκόπιμα ή με άλλο τρόπο, στην επιβίωση του HTS.
Κλείνοντας τα μάτια στην υποστήριξη του HTS από τους συμμάχους τους, οι ΗΠΑ κινδυνεύουν να υπονομεύσουν τη δική τους αντιτρομοκρατική ατζέντα.
Αυτές οι δυναμικές αποκαλύπτουν ένα ανησυχητικό μοτίβο: Η στρατηγική χρήση των τζιχαντιστικών ομάδων από τις περιφερειακές δυνάμεις ως εργαλεία για την προώθηση γεωπολιτικών στόχων. Ενώ αυτές οι συμμαχίες μπορεί να εξυπηρετούν βραχυπρόθεσμους στόχους, συχνά έρχονται σε βάρος των τοπικών πληθυσμών που φέρουν το μεγαλύτερο βάρος της κυριαρχίας του HTS.
«Φοράνε κοστούμια τώρα, αλλά τίποτα δεν έχει αλλάξει», είπε ένας εκτοπισμένος χριστιανός από την Ιντλίμπ. «Κυβερνούν μέσω του φόβου και όποιος δεν συμμορφώνεται εξαφανίζεται».
Το ανθρώπινο κόστος του κανόνα HTS
Για πολλούς Σύρους, η άνοδος του HTS δεν αντιπροσωπεύει σταθερότητα αλλά συνέχιση της δίωξης. Οι Γιαζίντι, οι Κούρδοι, οι Χριστιανοί και οι κοσμικές κοινότητες παραμένουν ευάλωτες υπό την κυριαρχία του HTS. Ακόμη και οι σουνίτες μουσουλμάνοι που απορρίπτουν την άκαμπτη θεοκρατία της ομάδας αντιμετωπίζουν βάναυσες συνέπειες.
Οι κοσμικοί ακτιβιστές έχουν φιμωθεί, οι γυναίκες υπόκεινται σε σκληρούς περιορισμούς και οι διαφωνούντες ζουν με διαρκή φόβο.
Ένας Κούρδος επιζών έδωσε μια συνοπτική εικόνα: «Σε διαγράφουν – όχι μόνο το σώμα σου, αλλά τα πάντα που αφορούν στην ύπαρξή σου. Τον πολιτισμό σου, την ιστορία σου, την ταυτότητά σου».
Για τους Σύρους που έχουν υποφέρει υπό την κυριαρχία του HTS, οι υποσχέσεις για σταθερότητα είναι κούφιες. Κάθε ειρήνη που βασίζεται στον φόβο και τη διαίρεση δεν είναι καθόλου ειρήνη. Το ερώτημα για τη διεθνή κοινότητα δεν είναι μόνο πώς να διαχειριστεί την άνοδο του HTS, αλλά εάν η ενδυνάμωση τέτοιων ομάδων θυσιάζει τις ίδιες τις αξίες που απαιτούνται για την ανοικοδόμηση ενός κατακερματισμένου έθνους.
Όσο οι περιφερειακές δυνάμεις και οι παγκόσμιες συμμαχίες δίνουν προτεραιότητα στα τακτικά κέρδη έναντι της μακροπρόθεσμης δικαιοσύνης, το μέλλον της Συρίας θα παραμένει αβέβαιο – και οι πληγές της θα παραμένουν ανίατες.
*Με πληροφορίες από άρθρο του Mohamed Krit, φωτορεπόρτερ και δημοσιογράφος, με ιδιαίτερη έμφαση σε ζητήματα μεταναστών και προσφύγων