Η γαλλική «Le Monde» φιλοξένησε άρθρο του Γιάνη Βαρουφάκη σχετικά με την πρωτοφανή «εισβολή» στον Λευκό Οίκο και κατά συνέπεια στην νέα αμερικανική διακυβέρνηση των κολοσσών της αποκαλούμενης «Big Tech», της βιομηχανίας νέων τεχνολογιών δηλαδή.
Το δημοσιευμένο κείμενο του πρώην Υπουργού Οικονομικών έχει ως εξής:ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
«Σε αντάλλαγμα για τα εκατομμύρια δολάρια που εισέφεραν στην προεκλογική εκστρατεία του Ντόναλντ Τραμπ, οι δισεκατομμυριούχοι της τεχνολογικής βιομηχανίας πρόκειται να λάβουν απίστευτα δώρα: δημόσιες συμβάσεις, κατάργηση των ρυθμιστικών δικλείδων ασφαλείας και τεράστια διαπραγματευτική δύναμη» προειδοποιεί ο πρώην υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας σε άρθρο του στη Le Monde της 3ης Ιανουαρίου 2025.
Και συνεχίζει: «Πώς πείθουν οι πλούσιοι τους φτωχούς να χρησιμοποιήσουν την πολιτική τους ελευθερία για να τους κρατήσουν στην εξουσία; Θέτοντας αυτό το διαφωτιστικό ερώτημα το 1952, ο Ουαλός πολιτικός των Εργατικών Aneurin Bevan έβαλε το δάχτυλό του στο μεγαλύτερο παράδοξο της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Στην εποχή του Elon Musk, του Peter Thiel, του J. D. Vance και των ομοτέχνων τους της Μεγάλης Τεχνολογίας, ο παραλογισμός που αποκαλύπτεται από το παράδοξο του Bevan έχει γίνει ακόμη πιο κραυγαλέος.
Παρατηρήστε την περίτεχνη συνωμοσία της αναδυόμενης «broligarchy» [από το «bro», συντομογραφία του αδελφού, και την ολιγαρχία. Η «broligarchy» αναφέρεται στην ομάδα των δισεκατομμυριούχων που, καθοδηγούμενοι από μια τοξική ιδεολογία, περιβάλλουν το σχέδιο Τραμπ, με σκοπό η απόσπαση όσο το δυνατόν μεγαλύτερου πλούτου και δύναμης από τη δεύτερη θητεία του, να είναι δικαιολογημένα αηδιαστική.ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Έχοντας συγκεντρώσει κολοσσιαίες περιουσίες από κυβερνητικά και στρατιωτικά συμβόλαια, ενώ εργάζονται αδιάκοπα για τη διάλυση κυβερνητικών προγραμμάτων που προσφέρουν ελάχιστη προστασία στους φτωχούς, οι άνδρες αυτοί συγκεντρώθηκαν στο Mar-a-Lago της Φλόριντα για να φιλήσουν το… δαχτυλίδι του Ντόναλντ Τραμπ και να προετοιμαστούν να ασκήσουν άμεσα την κυβερνητική εξουσία.
Από τη δική τους σκοπιά, η συμφωνία που έχουν συνάψει με τον εκλεγμένο πρόεδρο είναι μια τρομερή επιχείρηση, με απαράμιλλο ποσοστό απόδοσης της επένδυσης. Για μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια, που επένδυσαν στην επανεκλογή του Τραμπ, συγκέντρωσαν εκατοντάδες δισεκατομμύρια σε πρόσθετο πλούτο μέσα σε λίγα λεπτά από τη νίκη του!
Η αξία της Palantir, του ομίλου του Peter Thiel, εκτοξεύθηκε κατά 23%, ενώ οι μετοχές της Tesla του Elon Musk εκτινάχθηκαν κατά 40% σε μια κεφαλαιοποίηση μεγαλύτερη από εκείνη των δεκαπέντε μεγαλύτερων αυτοκινητοβιομηχανιών του κόσμου μαζί.ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Υπερβολική δύναμη
Σε αντάλλαγμα για μερικά ψίχουλα από την περιουσία τους, αυτή η αδελφότητα της Μεγάλης Τεχνολογίας βρίσκεται στη διαδικασία να λάβει τρία εξαιρετικά δώρα: τεράστιες δημόσιες συμβάσεις- την κατάργηση των ρυθμιστικών δικλείδων ασφαλείας έναντι των επικίνδυνων μεθόδων και των προϊόντων τους – αυτόνομα οχήματα, «ρομπότ» και μη επανδρωμένα αεροσκάφη που πιλοτάρονται από ανεξέλεγκτη τεχνητή νοημοσύνη (AI), μαζική αύξηση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας- και, τέλος, τεράστια διαπραγματευτική δύναμη, νομιμοποιημένη από το κράτος, στις συναλλαγές τους με τους εργαζόμενους, τους προμηθευτές, τους ανταγωνιστές και τους υπόλοιπους από εμάς.
Αυτοί οι δισεκατομμυριούχοι της τεχνολογίας έχουν επίσης ευρύτερες ανησυχητικές φιλοδοξίες. Το αγαπημένο βιβλίο του Thiel λέγεται ότι είναι το The Sovereign Individual (Το κυρίαρχο άτομο). Mastering the Transition to the Information Age. Touchstone, που εκδόθηκε το 1997. Οι συγγραφείς του, James Dale Davidson και William Rees-Mogg, συγκρίνουν τους υπερπλούσιους με τους θεούς του Ολύμπου χωρίς το παραμικρό ίχνος ειρωνείας, πριν εξηγήσουν ότι η κυριαρχία τους στον κόσμο είναι φυσιολογική και δίκαιη. «Προικισμένο με απείρως μεγαλύτερους πόρους και απαλλαγμένο από πολλούς περιορισμούς, το κυρίαρχο άτομο θα επανασχεδιάσει τις κυβερνήσεις και θα αναδιαμορφώσει τις οικονομίες», διακηρύσσουν. Όσο για τον ίδιο τον Thiel, εξηγεί ότι του αρέσει αυτό το κακό βιβλίο επειδή προσφέρει μια «ακριβή» πρόβλεψη ενός «μέλλοντος που δεν περιλαμβάνει τα ισχυρά κράτη που μας κυβερνούν σήμερα».
Αυτό που παραλείπει να αναφέρει, φυσικά, είναι ότι στο μέλλον που ονειρεύεται, η υπερβολική εξουσία δεν θα έχει εξαφανιστεί: θα μονοπωλείται από ανθρώπους σαν κι αυτόν. Τουλάχιστον είναι αρκετά ειλικρινής για να παραδεχτεί ότι η δική του εκδοχή της ελευθερίας είναι ασύμβατη με τη δημοκρατία.
Αλλά είναι κάτι από αυτά πραγματικά καινούργιο; Όσο καταδικαστέες και αν είναι οι πρακτικές και οι πεποιθήσεις των «μπρολιγκαρχών», δεν είναι η πολλοστή ενσάρκωση ενός αρχαίου κακού; Αφού ο Τζορτζ Μπους παραβίασε τη Σύμβαση της Γενεύης, και μάλιστα το Σύνταγμα των ΗΠΑ, για να νομιμοποιήσει τα ατελείωτα βασανιστήρια στο Γκουαντάναμο, οι Αμερικανοί φίλοι μου θρήνησαν την απώλεια της αθωότητας της Αμερικής. Αλλά αυτή η αθωότητα δεν είχε χαθεί πολύ νωρίτερα; Την εποχή του αμερικανικού εμφυλίου πολέμου; Στον Ισπανοαμερικανικό Πόλεμο; Στην ποτοαπαγόρευση; Στη Χιροσίμα; Στον Μακαρθισμό; Στο Βιετνάμ; Στις δολοφονίες των Κένεντι, του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και του Μάλκολμ Χ; Στις βομβιστικές επιθέσεις στην Οκλαχόμα Σίτι; Δεν είμαστε αφελείς για άλλη μια φορά για να εκπλαγούμε βλέποντας μια χούφτα ολιγάρχες να διασχίζουν την περιστρεφόμενη πόρτα μεταξύ των μεγάλων επιχειρήσεων και της κυβέρνησης;
Από πολλές απόψεις, τα έχουμε ξαναδεί όλα αυτά. Ο John D. Rockefeller (1839-1937), ένας από τους πρώτους ληστές βαρόνους της Αμερικής, διηύθυνε μια δυναστεία που κάνει τον Musk να μοιάζει με ερασιτέχνη, με έναν γιο μεγιστάνα των μέσων ενημέρωσης και έναν εγγονό αντιπρόεδρο. Ο Τόμας Έντισον εκτέλεσε δημοσίως έναν ελέφαντα, σκοτώνοντάς τον με ηλεκτροπληξία με το εναλλασσόμενο ρεύμα του Τζορτζ Γουέστινγκχαουζ, για να πείσει την κυβέρνηση να ευνοήσει το σύστημα συνεχούς ρεύματος που υποστήριζε. Ο Χένρι Φορντ αγόρασε μια εφημερίδα για να αναγκάσει τις πόλεις να καταργήσουν τις γραμμές του τραμ και να κάνουν χώρο στους δρόμους για τα αυτοκίνητα και τα λεωφορεία της Ford.
Τότε, οι μεγάλες επιχειρήσεις δεν είχαν τη δύναμη του Διαδικτύου, αλλά είχαν άλλους τρόπους να διαμορφώνουν το πολιτικό, φιλοσοφικό και πολιτιστικό μας περιβάλλον. Έχουμε ξεχάσει πώς ολιγάρχες όπως οι αδελφοί Κοχ ξόδεψαν δεκαετίες χρηματοδοτώντας το Atlas Network και την Mont Pelerin Society για να μετατρέψουν τον νεοφιλελευθερισμό σε παγκόσμιο πιστεύω και να κάνουν έναν πικρό ταξικό πόλεμο που διεξάγεται εναντίον της πλειοψηφίας να μοιάζει με εκστρατεία για την ελευθερία; Ή πώς η Goldman Sachs παρείχε στην κυβέρνηση του Μπιλ Κλίντον τον δικό της πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο, τον Ρόμπερτ Ρούμπιν, ο οποίος, μόλις διορίστηκε υπουργός Οικονομικών, κατάργησε όλους τους κανονισμούς που εμπόδιζαν τις χειρότερες υπερβολές της Wall Street;
Έξω από κάθε αγορά
Σήμερα, όμως, υπάρχει μια υπερδύναμη, ένα απόλυτο όπλο που διαθέτει η αδελφοκρατία και που δεν διέθεταν οι προκάτοχοί της: το cloud capital.
Αποτελούμενο από δικτυωμένες μηχανές, διακομιστές, σταθμούς κινητής τηλεφωνίας, λογισμικό και αλγόριθμους που καθοδηγούνται από την τεχνητή νοημοσύνη, δεν ζει στα σύννεφα αλλά στο έδαφος (και στον πυθμένα των ωκεανών μας, όπου βρίσκονται αμέτρητα χιλιόμετρα καλωδίων οπτικών ινών).
Σε αντίθεση με το παραδοσιακό κεφάλαιο – που κυμαίνονταν από τις ατμομηχανές μέχρι τα βιομηχανικά ρομπότ – το κεφάλαιο του νέφους δεν παράγει αγαθά. Αλλάζει την ανθρώπινη συμπεριφορά. Αυτές οι μηχανές μας εκπαιδεύουν… να τις εκπαιδεύσουμε… να καθορίσουν τι θέλουμε. Και μόλις θέλουμε ένα συγκεκριμένο αγαθό ή υπηρεσία, μας το πωλούν, παρακάμπτοντας τις παραδοσιακές αγορές.
Το cloud capital παίζει πέντε ρόλους που ξεπερνούν κατά πολύ τις δυνατότητες του παραδοσιακού κεφαλαίου: αιχμαλωτίζει την προσοχή μας, κατασκευάζει τις επιθυμίες μας, μας πουλάει απευθείας, έξω από κάθε αγορά, αυτό που μας έκανε να θέλουμε, εκμεταλλεύεται τους προλετάριους στους χώρους εργασίας και, τέλος, παίρνει από εμάς ένα τεράστιο ποσό δωρεάν εργασίας: δημοσιεύοντας απόψεις ή φωτογραφίες, βαθμολογώντας προϊόντα, κατεβάζοντας βίντεο, εκφράζοντας τα παράπονά μας, συμβάλλουμε στην αναπαραγωγή του cloud capital, χωρίς να παίρνουμε δεκάρα. Μας μετατρέπει σε «δουλοπάροικους του σύννεφου», ενώ, στα εργοστάσια και τις αποθήκες, οι ίδιοι αλγόριθμοι ελέγχουν τους εργαζόμενους – μερικές φορές με ψηφιακές συσκευές που συνδέονται στους καρπούς τους – για να τους κάνουν να εργάζονται ταχύτερα και να τους παρακολουθούν σε πραγματικό χρόνο.
Οι ιδιοκτήτες αυτού του κεφαλαίου του νέφους, η «cloudist broligarchy», απολαμβάνουν προηγουμένως αφάνταστη εκχυδαϊστική δύναμη, ειδικά τώρα που κάθισαν στο τραπέζι του Τραμπ. Ένας John D. Rockefeller, ένας Henry Ford, ή ακόμη και ο πάντα δραστήριος Rupert Murdoch θα έδιναν ένα χέρι και ένα πόδι για να αποκτήσουν τέτοια δύναμη.
Για να επιστρέψω στο λαμπρό ερώτημα του Bevan, είναι πλέον ευκολότερο να καταλάβουμε πώς ο πλούτος πείθει τους φτωχούς να εγκαταλείψουν την ελευθερία τους και να τεθούν στην υπηρεσία των broligarchs που βρίσκονται στην εξουσία. Μέσω του cloud capital τους, προικισμένου με πρωτοφανή ικανότητα, διαμορφώνουν αυτόματα και άμεσα τη συμπεριφορά μας. Μόνο μια επανάσταση μπορεί να αποκαταστήσει την ελπίδα της προσωπικής αυτονομίας, πόσο μάλλον της δημοκρατίας.
Γιάνης Βαρουφάκης, Έλληνας οικονομολόγος και πρώην υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα (2015). Στα βιβλία του περιλαμβάνονται τα βιβλία Conversations entre adultes (Les Liens qui libèrent, 2017) και Les Nouveaux Serfs de l’économie (Les Liens qui libèrent, 2024).