Yoel Elizur
HAARETZΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
23 Δεκεμβρίου 2024
https://www.haaretz.com/opinion/2024-12-23/ty-article-opinion/.premium/when-you-enter-gaza-you-are-god-inside-the-minds-of-idf-soldiers-who-commit-war-crimes/00000193-f2a4-dc18-a3db-fee62b540000?lts=1735977885712
Η ανησυχία για την ασφάλεια των μελών της οικογένειας που υπηρετούν στο στρατό είναι μέρος της οικογενειακής ζωής στο Ισραήλ. Όπως οι σύγχρονοί μου, ήμουν ένας ανήσυχος πατέρας όταν τα παιδιά μου υπηρέτησαν στις Αμυντικές Δυνάμεις του Ισραήλ, και είμαι πιο ανήσυχος παππούς. Με τρομάζει η μαζική δολοφονία αμάχων στη Γάζα και με ενοχλεί ο αντίκτυπος αυτής της βαρβαρότητας στην ψυχική υγεία των στρατιωτών. Οι στρατιώτες μας κινδυνεύουν από την εμπρηστική ρητορική της κυβέρνησης και την αποδυνάμωση του πολιτικού και στρατιωτικού συστήματος δικαιοσύνης. Αυτές οι πολιτικές υπονομεύουν τον κώδικα συμπεριφοράς του IDF, υποστηρίζουν τις φρικαλεότητες και αυξάνουν τον κίνδυνο ηθικού τραυματισμού.ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Ηθική βλάβη συμβαίνει όταν οι στρατιώτες ενεργούν ενάντια στις ηθικές αξίες και πεποιθήσεις τους ή συμμετέχουν ως παρευρισκόμενοι. Όσοι τραυματίζονται με αυτόν τον τρόπο βιώνουν ενοχές και ντροπή και είναι επιρρεπείς σε κατάθλιψη, άγχος και αυτοκτονικές παρορμήσεις . Το IDF παρέχει εντατική θεραπεία ενός μήνα σε τραυματισμένους στρατιώτες, μερικοί από τους οποίους έχουν τραυματιστεί ηθικά, στα Κέντρα Αποκατάστασης Πίσω (RRCs). Στη συνέχεια, οι μισοί από αυτούς τους στρατιώτες απολύονται ως ακατάλληλοι για στρατιωτική υπηρεσία.
Η ισραηλινή κοινωνία βλέπει τον IDF ως ηθικό στρατό. Η συζήτηση για τις φρικαλεότητες προκαλεί συναισθηματική αντίσταση, παρόλο που είναι διανοητικά κατανοητό ότι εγκλήματα υπάρχουν σε κάθε πολιτισμένη κοινωνία και ότι εγκλήματα πολέμου έχουν διαπραχθεί από στρατιώτες σε κάθε στρατό. Οι αναπτυξιακοί ψυχολόγοι έχουν εντοπίσει σκληρά χαρακτηριστικά στα μικρά παιδιά, ενώ οι κοινωνικοί ψυχολόγοι έχουν αποδείξει ότι οι έγκυρες οδηγίες και η κοινωνική πίεση οδηγούν τους απλούς ανθρώπους σε επιβλαβή συμπεριφορά.
Ωστόσο, είναι δύσκολο να αντιμετωπίσεις τη βία των σκληροτράχηλων στρατιωτών και τη βαναυσότητα των απλών στρατιωτών. Επομένως, δεν με καθησυχάζει καθόλου όταν ο εγγονός μου λέει: «Μην ανησυχείς, παππού, θα αρνηθώ κάθε παράνομη διαταγή».ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Θέλω να τον προστατέψω και όλους τους άλλους που διακινδυνεύουν το σώμα και το μυαλό τους όταν υπηρετούν στο IDF. Θέλω να ξέρουν πόσο δύσκολο είναι να αντισταθείς σε έναν σκληρό διοικητή και να αντισταθείς στην πίεση των ομότιμων που ενθαρρύνει τη βαρβαρότητα. Θέλω να μάθουν για την ολισθηρή κατηφόρα της βαναυσότητας και να ενημερωθούν για τα ηθικά διλήμματα που θα αντιμετωπίσουν κατά τη διάρκεια του πολέμου. Αυτό με παρακίνησε να γράψω αυτό το δοκίμιο τόσο ως παππούς όσο και ως ψυχολόγος που έχει ερευνήσει την εμπειρία των στρατιωτών με τη βαναυσότητα.
Ο Nuphar Ishay-Krien ήταν ο αξιωματικός κοινωνικής πρόνοιας δύο μηχανοκίνητων εταιρειών πεζικού που στάθμευαν στη νότια Λωρίδα της Γάζας κατά τη διάρκεια της πρώτης Ιντιφάντα (1987-93). Μίλησε με τους στρατιώτες και της ανοίχτηκαν. Τέσσερα χρόνια αργότερα, επέβλεψα τη μεταπτυχιακή ερευνητική μελέτη της για τη βάναυση συμπεριφορά των στρατιωτών. Χρησιμοποίησε εμπιστευτικές συνεντεύξεις για να διερευνήσει την ηθική παρέκκλιση, τις ωμότητες και τα συνακόλουθα ζητήματα ψυχικής υγείας. Το επιστημονικό μας άρθρο δημοσιεύθηκε αργότερα ως πρώτο κεφάλαιο στο βιβλίο «The Blot of a Light Cloud: Israeli Soldiers, Army, and Society in the Intifada» το 2012. [Η Κηλίδα ενός ελαφρού σύννεφου: Ισραηλινοί στρατιώτες, στρατός και κοινωνία στην Ιντιφάντα»]
Τα επόμενα κεφάλαια γράφτηκαν από μια διεπιστημονική ομάδα μελετητών στην ψυχική υγεία, την κοινωνιολογία, το δίκαιο, τις πολιτικές επιστήμες, την επικοινωνία και τη φιλοσοφία. Υπήρχαν επίσης συγγραφείς, καλλιτέχνες και υψηλόβαθμοι απόστρατοι αξιωματικοί του στρατού.
Οι Παλαιστίνιοι κοιτάζουν το σπίτι τους που καταστράφηκε από ισραηλινό χτύπημα αργά το Σάββατο στο Deir al-Balah, την Κυριακή. Πίστωση: Abdel Kareem Hana/AP
Προσδιορίσαμε 5 ομάδες στρατιωτών με βάση τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας.
Μια μικρή ομάδα Callous αποτελούνταν από αδίστακτους στρατιώτες, μερικοί από τους οποίους ομολόγησαν πράξεις βίας και πριν από το στρατό. Αυτοί οι στρατιώτες διέπραξαν τις περισσότερες από τις σκληρές φρικαλεότητες. Η δύναμη που διέθεταν ως στρατιώτες ήταν μεθυστική:
▪ «Είναι σαν ναρκωτικό … νιώθεις ότι είσαι ο νόμος, εσύ φτιάχνεις τους κανόνες. Λες και από τη στιγμή που φεύγεις από τον τόπο που ονομάζεται Ισραήλ και μπαίνεις στη Λωρίδα της Γάζας, είσαι Θεός». Έβλεπαν τη βαρβαρότητα ως έκφραση δύναμης και αρρενωπότητας.
▪ “Δεν έχω πρόβλημα με τις γυναίκες. Η μία μου πέταξε μια παντόφλα, οπότε της έδωσα μια κλωτσιά εδώ (δείχνοντας τη βουβωνική χώρα), τα έσπασα όλα εκεί. Δεν μπορεί να κάνει παιδιά σήμερα».
▪ «Ο Χ πυροβόλησε τέσσερις φορές έναν Άραβα στην πλάτη και πρόβαλέ ως δικαιολογία την αυτοάμυνα. Τέσσερις σφαίρες στην πλάτη από απόσταση δέκα μέτρων… μια εν ψυχρώ δολοφονία. Κάναμε τέτοια πράγματα κάθε μέρα».
▪ «Ένας Άραβας περίπου 25 ετών, περπατούσε στο δρόμο, δεν πέταξε πέτρα, τίποτα. Του έριξε μια σφαίρα στο στομάχι. Τον πυροβόλησε στο στομάχι, και πέθαινε στο πεζοδρόμιο, και φύγαμε αδιάφοροι».
Αυτοί οι στρατιώτες ήταν ανένδοτοι και δεν ανέφεραν ότι υπέστηκαν ηθική βλάβη. Κάποιοι από αυτούς καταδικάστηκαν από στρατοδικεία. Ένιωθαν πικραμένοι και προδομένοι.
Μια μικρή, ιδεολογικά βίαιη ομάδα υποστήριξε τις θηριωδίες χωρίς να λάβουν μέρος σ’ αυτές. Πίστευαν στην εβραϊκή υπεροχή και υποτιμούσαν τους Άραβες. Δεν αναφέρθηκαν ηθικοί τραυματισμοί σε αυτήν την ομάδα.
Μια μικρή αδιάφθορη ομάδα αντιτάχθηκε στην επιρροή των βίαιων, σκληροτράχηλων ιδεολογικών ομάδων στο στρατό. Αρχικά ήταν εκφοβισμένοι από βάναυσους διοικητές, αργότερα κράτησαν μια ηθική στάση και συνέχισαν να αναφέρουν τις φρικαλεότητες στον διοικητή της μεραρχίας. Μετά την απόλυσή τους, οι περισσότεροι από αυτούς θεώρησαν την υπηρεσία τους ως ουσιαστική και ενδυναμωτική. Ωστόσο, ένας απ’ αυτούς παρενοχλήθηκε σοβαρά, εξοστρακίστηκε και μετατέθηκε σε άλλη μονάδα. Είχε περιπέσει σε κατάθλιψη και, μετά την απόλυσή του, έφυγε από τη χώρα.
Μια μεγάλη ομάδα αποτελούνταν από στρατιώτες χωρίς προηγούμενη τάση για βία. Η συμπεριφορά τους επηρεάστηκε περισσότερο από τα μοντέλα των κατώτερων αξιωματικών και τα πρότυπα της ομάδας. Μερικοί οπαδοί που διέπραξαν φρικαλεότητες ανέφεραν ηθικά τραύματα: «Ένιωσα σαν ναζί… φαινόταν ακριβώς σαν να ήμασταν εμείς οι Ναζί και αυτοί οι Εβραίοι».
Οι αυτοσυγκρατημένοι ήταν μια μεγάλη ομάδα στρατιωτών με ηθικές βάσεις που τηρούσαν τα στρατιωτικά πρότυπα και δεν διέπρατταν θηριωδίες. Απάντησαν στη βία των Παλαιστινίων μόνο σε καταστάσεις που ήταν απειλητικές για τη ζωή τους, με ισορροπημένους και νομικά δικαιολογημένους τρόπους. Δεν ανέφεραν ότι υπέστησαν ηθικές βλάβες.
Σε κάθε μια από τις κατηγορίες αναπτύχθηκε μια εσωτερική κουλτούρα που διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό από κατώτερους διοικητές και χαρισματικούς στρατιώτες. Αρχικά, οι νόρμες υποκίνησαν φρικαλεότητες.
«Μας ήρθε ένας νέος διοικητής. Βγήκαμε μαζί του στην πρώτη περιπολία στις έξι το πρωί. Σταματάει. Δεν υπάρχει ψυχή στους δρόμους, απλά ένα μικρό αγόρι 4 ετών παίζει στην άμμο στην αυλή του Ο διοικητής αρχίζει ξαφνικά να τρέχει, πιάνει το αγόρι και σπάει το χέρι του στον αγκώνα και πάτησε με το πόδι του το στομάχι του παιδιού και φύγαμε όλοι εκεί με το στόμα ανοιχτό. Κοιτάζοντάς τον σοκαρισμένος… Ρώτησα τον διοικητή: «Ποια είναι η άποψή σου;». Μου είπε: «Αυτά τα παιδιά πρέπει να σκοτώνονται από την ημέρα που γεννιούνται».
Μια δυναμική επέμβαση του διοικητή του τμήματος μεταμόρφωσε τους δύο λόχους πεζικού. Μετά την αναφορά των Αδιάφθορων στρατιωτών, ξεκίνησε έρευνα που οδήγησε σε καταδίκες. Επιπλέον, δύο από τους Αδιάφθορους στρατιώτες εκπαιδεύτηκαν ως αξιωματικοί. Όταν επέστρεψαν στις ομάδες τους ως αξιωματικοί, παρακολουθούσαν στενά τους στρατιώτες, τήρησαν αυστηρή πειθαρχία και προώθησαν μια εσωτερική κουλτούρα που ήταν σύμφωνη με τον κώδικα συμπεριφοράς του IDF.
Υπάρχουν πολλά στοιχεία για εικαζόμενα εγκλήματα πολέμου στον τρέχοντα πόλεμο και είναι εύκολα προσβάσιμα. Ο Lee Mordechai, ένας Ισραηλινός ιστορικός, συλλέγει, κατηγοριοποιεί και ενημερώνει τακτικά μια βάση δεδομένα. Τα δεδομένα περιλαμβάνουν αναφορές από αξιόπιστους θεσμούς όπως τα Ηνωμένα Έθνη, αναφορές από κύρια μέσα ενημέρωσης και εικόνες και βίντεο που ανεβαίνουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Υπάρχει τεκμηρίωση πυροβολισμών κατά αμάχων που υψώνουν λευκές σημαίες, κακοποίησης μεμονωμένων αιχμαλώτων και πτωμάτων, καύσης σπιτιών χωρίς νομική έγκριση, εκδικητικής καταστροφής περιουσίας και λεηλασιών. Επιπλέον, ο Lee Mordechai, διαπιστώνει ότι «μόνο ένας μικρός αριθμός ερευνών έχει ανοίξει σε σύγκριση με τα αποδεικτικά στοιχεία για τα εγκλήματα που έχουν διαπραχθεί».
Η εξέτασή μου των δεδομένων έδειξε παρόμοια ομαδοποίηση στρατιωτών με κάποιες σημαντικές διαφορές. Πιο αξιοσημείωτο είναι ότι οι ομάδες των Άψυχων και Ιδεολογικά Βίαιων στρατιωτών φαίνεται να είναι μεγαλύτερες, πιο ακραίες και να εκφράζουν την ιδεολογία τους αψηφώντας τα πρότυπα του IDF και το εξασθενημένο δικαστικό σύστημα.
Τα εγκώμια στην κηδεία του Shuvael Ben-Natan , ενός εφέδρου που σκοτώθηκε στον Λίβανο, απεικονίζουν αυτή τη στροφή. Ένας ομιλητής αναφέρθηκε στη δολοφονία από τον Ben-Natan ενός 40χρονου Παλαιστίνιου που μάζευε ελιές με τα παιδιά του στη Δυτική Όχθη. Μέλη της στρατιωτικής του μονάδας του Ban-Natan αναφέρθηκαν στο πώς τόνωσε το ηθικό στη Γάζα βάζοντας φωτιά σε ένα σπίτι χωρίς έγκριση. Άλλοι, δήλωσαν τη δέσμευσή τους να συνεχίσουν με εμπρησμό και εκδίκηση στη Γάζα, τον Λίβανο και τη Σαμάρεια (τη Δυτική Όχθη).
Καθώς αυξάνεται η διαφθοροποιός επιρροή των στρατιωτών των Ιδεολογικά Βίαιων στρατιωτών, οι Αδιάφθοροι περιθωριοποιούνται. Ο Max Kresh, ένας έφεδρος στρατιώτης, δήλωσε την αντίθεσή του στη συμμετοχή σε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας όπως η «ισοπέδωση της Γάζας». Αντιμετωπίστηκε με κοινωνικό εξοστρακισμό: «Με έδιωξαν από την ομάδα μου. Μου ξεκαθάρισαν ότι δεν με ήθελαν. Επέστρεψε από την εφεδρεία ψυχικά συντετριμμένος».
Το Sde Teiman, ένα διαβόητο κέντρο κράτησης, είναι ένας μικρόκοσμος βαναυσότητας στον τρέχοντα πόλεμο. Έγινε διαβόητο όταν ένας Αδιάφθορος βετεράνος γιατρός ανέφερε σημάδια σοβαρής σεξουαλικής κακοποίησης σε έναν κρατούμενο. Στη συνέχεια, εννέα έφεδροι στρατιώτες του IDF συνελήφθησαν ως ύποπτοι για σοδομισμό και άλλες μορφές κακοποίησης.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα των ΜΜΕ, υπάρχουν 36 έρευνες σχετικά με θανάτους κρατουμένων που κρατούνταν στο Sde Teiman από τις 7 Οκτωβρίου 2023 . Μαρτυρίες απελευθερωθέντων Παλαιστινίων που συγκεντρώθηκαν από την ισραηλινή ΜΚΟ για τα ανθρώπινα δικαιώματα B’Tselem, δείχνουν ότι οι κρατούμενοι υποβάλλονται σκληρή, αυθαίρετη βία σε συχνή βάση, ταπείνωση και υποβάθμιση, σκόπιμη πείνα και άλλες καταχρηστικές πρακτικές. Οι στρατιώτες εξέφρασαν ανώνυμα ότι μια ρητορική μίσους και εκδίκησης «εξομαλύνει» την κακοποίηση των κρατουμένων.
Ένας συγκρατημένος μαθητής στις εφεδρείες περιέγραψε τη βαναυσότητα και την επίδρασή της στους ακόλουθους. «Είδα πολλούς σαδιστές εκεί. Άτομα που απολαμβάνουν να προκαλούν πόνο σε άλλους. … Αυτό που ήταν πιο ανησυχητικό ήταν να δεις πόσο εύκολα και γρήγορα οι απλοί άνθρωποι μπορούν να αποστασιοποιηθούν και να μην βλέπουν την πραγματικότητα μπροστά στα μάτια τους, όταν βρίσκονται σε μια δύσκολη κατάσταση και συγκλονιστική ανθρώπινη κατάσταση».
Ομοίως, ένας έφεδρος γιατρός δήλωσε: «Υπάρχει πλήρης απανθρωποποίηση εδώ. Δεν τους αντιμετωπίζεις πραγματικά σαν να είναι ανθρώπινα όντα… εκ των υστέρων, το πιο δύσκολο πράγμα για μένα είναι αυτό που ένιωσα ή πραγματικά αυτό που δεν ένιωσα όταν ήμουν εκεί. Με ενοχλεί που δεν με ενόχλησε».
Μια αυτοσυγκρατημένη γυναίκα έφεδρος που κράτησε τα ηθικά στάνταρ της, έφυγε από την μονάδα: «Η απανθρωποποίηση με φόβισε. Η συνάντηση με τέτοιες επικίνδυνες συμπεριφορές, που έχει γίνει πια φυσιολογική στην κοινωνία μας, ήταν τραυματική για μένα… Απαλλάχτηκα από το εφεδρικό καθήκον με τη βοήθεια ενός ψυχιάτρου».
Το Sde Teiman και τα εγκλήματα πολέμου στη Γάζα πρέπει να εξεταστούν στο ευρύτερο πλαίσιο. Το Ισραήλ μπήκε σε πόλεμο μετά τη μαζική δολοφονία αμάχων από τη Χαμάς και την αποκάλυψη της γενοκτονικής της πρόθεσης. Λίγο αργότερα, η Χεζμπολάχ, η οποία προετοίμαζε τις υποδομές για μια παράλληλη μαζική δολοφονία στο βορρά, επιτέθηκε στον άμαχο πληθυσμό μας. Εξοπλίστηκαν από το Ιράν, το οποίο έχει δηλώσει ανοιχτά την πρόθεσή του να εξολοθρεύσει το κράτος του Ισραήλ και να ολοκληρώσει την «Τελική Λύση» για τους Ισραηλινούς Εβραίους.
Νιώθαμε αδύναμοι και ευάλωτοι καθώς ξαναζούσαμε τις αναμνήσεις του Ολοκαυτώματος και χρειαζόμασταν να αμυνθούμε ενάντια σε πραγματικές απειλές για την ύπαρξή μας. Υπήρχαν επίσης σκοτεινά συναισθήματα οργής και εκδίκησης και καμία ενσυναίσθηση για τον λαό της Γάζας που πανηγύρισε για τη σφαγή των Εβραίων γυναικών και παιδιών.
Τα παιδιά και τα εγγόνια μας, σύζυγοι και σύζυγοι, μπήκαν σε αυτόν τον πόλεμο με θάρρος, ρισκάροντας τη ζωή τους με μια συντροφικότητα που αντανακλά ό,τι ήταν πολύτιμο και σημαντικό στη χώρα μας. Ήταν καθήκον της κυβέρνησής μας και της ανώτερης διοίκησης να οδηγήσουν τους στρατιώτες μας στη μάχη και να τους προετοιμάσουν σωματικά, ψυχικά και ηθικά για τις ιδιαίτερες προκλήσεις αυτού του πολέμου. Χρειαζόμασταν ηγέτες που θα μας βοηθούσαν να αντιμετωπίσουμε με θάρρος το δικό μας σκοτάδι και να απαγορεύσουν αυστηρά κάθε βεντέτα.
Ο υποστράτηγος (αναπ.) Yaakov Amidror έγραψε στο The Blot of a Light Cloud: «Ο πόλεμος είναι σκληρό πράγμα. Το πραγματικό ερώτημα είναι: πώς εστιάζεις τη σκληρότητα σε αυτούς που θέλουν να μας βλάψουν και όχι σε άλλους που τυχαίνει να βρίσκονται στην περιοχή».
Σε αυτό το πλαίσιο, η ρητορική μίσους και εκδίκησης της κυβέρνησής μας, η οποία έχει ενισχυθεί από την αποφασιστική υπονόμευση του δικαστικού συστήματος , οδήγησε σε υπερβολικά αντίποινα και μαζικές δολοφονίες αμάχων στη Γάζα. Παρείχε έναν ούριο άνεμο για φρικαλεότητες από την ομάδα των σκληροπυρηνικών και ιδεολογικά βίαιων στρατιωτών, αύξησε την επιρροή τους στους Οπαδούς και έβαλε στο περιθώριο τους Αδιάφθορους.
Σε αυτή τη δύσκολη κατάσταση, η ανώτερη διοίκηση είναι υπεύθυνη για την τήρηση των αξιών που αναφέρονται στον κώδικα δεοντολογίας του IDF, συμπεριλαμβανομένης της καθαρότητας των όπλων και της πειθαρχίας, που υπαγορεύουν: «Οι στρατιώτες του IDF δεν θα χρησιμοποιήσουν το όπλο ή τη δύναμή τους για να βλάψουν μη εμπλεκόμενους πολίτες και κρατούμενους» και «Ο στρατιώτης θα διασφαλίσει ότι του δίνονται μόνο νόμιμες εντολές και δεν θα εκτελέσει παράνομες διαταγές». Υπερασπίζοντας αυτές τις αξίες, μπορούν να αποτρέψουν τη βαναυσότητα εναντίον των αθώων και να προστατεύσουν την ψυχή των στρατιωτών μας.
Εμείς οι πολίτες που στέλνουμε τα παιδιά, τους συζύγους και τα εγγόνια μας στη στρατιωτική θητεία, πρέπει να βρούμε τρόπους αντίστασης. Είμαστε υποχρεωμένοι να μιλάμε ξεκάθαρα για να διατηρήσουμε όρια στη σκληρότητα του πολέμου, να διατηρήσουμε τον ηθικό μας κώδικα και να προστατέψουμε τους στρατιώτες από ηθικές βλάβες και τις μακροπρόθεσμες συνέπειές τους.
Yoel Elizur, είναι Καθηγητής (Ομότιμος) The Seymour Fox School of Education, The Hebrew University of Jerusalem. Πρόεδρος του Συμβουλίου Ψυχολόγων (2010-13). Ως εφεδρικός αξιωματικός ψυχικής υγείας, ήταν ο επικεφαλής επόπτης του RRC του IDF. Εκδότης του “The Blot of a Light Cloud: Israeli Soldiers, Army, and Society in the Intifada” (Εβραϊκά).
▪ Τεράστια βάση δεδομένων με αποδεικτικά στοιχεία, που συγκεντρώθηκαν από έναν Ισραηλινό ιστορικό, περιγράφει λεπτομερώς τα εγκλήματα πολέμου του Ισραήλ στη Γάζα
▪ «Όταν μπαίνεις στη Γάζα, είσαι Θεός»: Μέσα στο μυαλό των στρατιωτών του IDF που διαπράττουν εγκλήματα πολέμου
▪ Στρατιώτες του IDF αποκαλύπτουν αυθαίρετες δολοφονίες και ανεξέλεγκτη ανομία στον διάδρομο Netzarim της Γάζας
▪ Μαύρες σημαίες και εγκλήματα πολέμου: Πρέπει οι Ισραηλινοί στρατιώτες στη Γάζα να αρνηθούν να υπακούσουν στις διαταγές;