Απόφαση Εφετείου των ΗΠΑ ανοίγει τον δρόμο για τον επαναπατρισμό ενός σημαντικού αρχαίου αγάλματος στη χώρα μας.
Πρόκειται για το χάλκινο ειδώλιο ίππου, που χρονολογείται στον 8ο αι. π.Χ. και το οποίο επρόκειτο να δημοπρατηθεί από τον οίκο Sotheby΄s στη Νέα Υόρκη στις 14 Μαΐου 2018, με εκτιμώμενη τιμή εκκίνησης μεταξύ $150.000 και $250.000. Το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού διεκδίκησε την επιστροφή του από τους σημερινούς κατόχους του, αλλά και από τον οίκο, ο οποίος απέσυρε μεν το ειδώλιο από τη δημοπρασία, αλλά ταυτόχρονα άσκησε αγωγή κατά του ΥΠΠΟ από κοινού με τους φερόμενους ως ιδιοκτήτες του ειδωλίου. «Αίτημα της αγωγής ήταν η αναγνώριση από το Δικαστήριο ότι δεν υφίστανται ιδιοκτησιακά δικαιώματα του ελληνικού κράτους επί του ειδωλίου και ούτε βάση για τον επαναπατρισμό στην Ελλάδα. Ο Οίκος Sotheby’s ζητούσε να προχωρήσει στην πώληση του για λογαριασμό των φερόμενων ως ιδιοκτητών του», αναφέρει σε σημερινή ανακοίνωσή του το ΥΠΠΟΑ, που τονίζει ως προς τη σημασία της απόφασης:
«Τεράστια είναι η δικονομική και ουσιαστική σημασία της απόφασης του Εφετείου των ΗΠΑ, που εκδόθηκε μόλις χθες, 9 Ιουνίου 2020, σύμφωνα με την οποία, όχι μόνο η Ελλάδα αλλά για κάθε χώρα που διεκδικεί τα μνημεία της, τα οποία έχουν κλαπεί και διατίθενται προς πώληση, οι διαφορές σχετικά με τα μνημεία που τίθενται σε δημοπρασία από τους – δεσπόζοντες στο χώρο – Αμερικανικούς Οίκους ή διεκδικούνται από Μουσεία δεν θα εκδικάζονται από τα Δικαστήρια του τόπου της δημοπρασίας ή της έδρας του Οίκου/Μουσείου αλλά θα εφαρμόζονται ανάλογα οι σχετικές νομοθετικές διατάξεις, οι οποίες, στην περίπτωση της Ελλάδας, ορίζουν αποκλειστική διεθνή δικαιοδοσία των Ελληνικών Δικαστηρίων».
«Με την χθεσινή απόφαση του Εφετείου ανετράπη η πρώτη απόφαση δικαστηρίου των ΗΠΑ και απορρίφθηκε η αγωγή του οίκου δημοπρασιών Sotheby΄s εναντίον του ελληνικού κράτους», προσθέτει η ανακοίνωση του ΥΠΠΟΑ, σημειώνοντας ότι «είναι η πρώτη φορά στα δικαστικά χρονικά ανάλογων υποθέσεων που ένας οίκος δημοπρασιών στράφηκε κατά Κράτους», εφόσον «τα κράτη είναι συνήθως αυτά που απευθύνονται στα δικαστήρια για να διεκδικήσουν αρχαία αντικείμενα που τους ανήκουν και βγαίνουν προς πώληση από οίκους δημοπρασιών».
«Αν το αμερικανικό δικαστήριο είχε κρίνει θετικά, και σε δεύτερο βαθμό – όπως είχε κρίνει στο πρώτο επίπεδο – την απαίτηση του οίκου Sotheby’s, τότε θα υπήρχε δεδικασμένο και κανένα αρχαίο αντικείμενο προϊόν κλοπής ή αρχαιοκαπηλίας δεν θα επιστρεφόταν στη χώρα από την οποία προέρχεται. Το Υπουργείο Πολιτισμού διεκδίκησε κυριαρχικά το επίμαχο μνημείο, ως στοιχείο της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας, διεκδίκηση που δεν μπορεί να εξεταστεί από τα Αμερικανικά Δικαστήρια σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία (FSIA)», διευκρινίζει, μεταξύ άλλων, η ανακοίνωση του ΥΠΠΟΑ.
Η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνα Μενδώνη, χαρακτηρίζοντας την απόφαση ως μια τεράστια διεθνή επιτυχία στην καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου αρχαιοτήτων, δήλωσε ότι το υπουργείο θα προβεί σε κάθε νόμιμη διαδικασία επαναπατρισμού του ειδωλίου, επισημαίνοντας ότι «με τον επαναπατρισμό των κλαπέντων και παρανόμως εξαχθέντων μνημείων στον αρχαιολογικό τους περιβάλλον αποδίδεται στην ιστορία κάθε χώρας, ένα τεκμήριο, ένα μέρος της ιστορίας της». Επίσης, ευχαρίστησε «τους συναδέλφους της υπουργούς Πολιτισμού που είχαν δηλώσει με επιστολές τους στο Δικαστήριο τη συμπαράστασή τους στο νόμιμο αίτημα της Ελλάδας, τους φορείς και την ελληνοαμερικανική κοινότητα, που εργάστηκαν συστηματικά για να δικαιωθεί το αίτημα της χώρας για την επιστροφή του χάλκινου αλόγου, αλλά και τα στελέχη του Υπουργείου Πολιτισμού και του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους για την καθοριστική και κρίσιμη συμβολή τους στην επιτυχία της χώρας».